AHLAK VE SIRADANLIK ÜSTÜNE… ON MORALITY AND MEDIOCRITY...

Değerli dostlar, sohbet günlüklerindeki yazılarımı ağırlıklı olarak mevzuat konularına ayırmaktayım. Onu takip eden yazılar ise sosyal ve toplumsal içerikli yazılar oluşturuyor.   Kendi yaşadıklarımı bu yazılar içine gömme şımarıklığımı kabul edin lütfen. Mevlâna’nın okuyunca herkesin “evet, gerçekten doğru” dediği çok ünlü bir sözü var: “Nice insanlar gördüm üzerinde elbise yok, nice elbiseler gördüm içinde insan yok.”  Ahlak kavramının kendi içinde olumsuz ve olumlu iki evladı var.

Ahlaksız ve ahlaklı...

Ahlak kavramın Türk dil kurumundaki manası, “Bir toplum içinde kişilerin uymak zorunda oldukları davranış biçimleri ve kuralları; aktöre, sağtöre” olarak geçiyor.  Esasında tanımın özü artık bugünün şartlarında geçerliliği kanımca tartışmalı hale gelmiştir.  Toplum içindeki kişilerin uymak zorunda olduğu kuralları içinde dürüstlük, vefa, sadakat, itimat ve daha nice diğer olumlu sıfatları barındırmıyorsa, örneğin yalancının mumu yatsıya kadar değil ömür boyu devam eder, Söze itibar etmek salaklıktır… gibi anlamlandırılmış sözler yer bulmaya başlamışsa, bu sözlere göre yaşayan ve kabul gören bir toplumun ahlak tanımı da tartışmaya açık hale gelecektir.

Günümüz ağır kapitalist düzen, sadece ekonomideki varlığıyla değil, sosyal hayatta bireylere verdiği acımasız ev ödevlerinin eksiksiz yapılmasını bekler hale geldi. Tıpkı Murathan Mungan’a ait sözlerdeki gibi,

Hani herkes arkadaş

Hani oyunlar sürerken

Kimse bize ihanet etmemiş

Biz kimseyi aldatmamışken

Hani biz kimseye küsmemiş

Hani hiç kimse ölmemişken

Eskidendi, çok eskidendi…

Öyle oldu. Aldatmak, ihanet etmek, yapılan iyiliklerin unutulması, sadakat ve vefanın anlamsızlaşması her geçen gün sıradanlaşan ve her kesin kabul ettiği değerler haline geldi. Bu değişimin ne zaman nasıl gerçekleştiği ise bir muamma.  Bana kalırsa değişimin baş müsebbibi işte bu sert kapitalist yapı ve onu mutlak güç olarak kabul gören bireylerin sayısındaki artış. Güç kazanma eylemi ise her yol mübahtır şiarı ile daha da bir güçlendi.  Bu bağlamda ahlak kavramının zamana bağlı değişimini de göz ardı etmiyorum. Herkesin dilinde sürekli tekrar eden yapay sözcükler neredeyse kullanılmasa kabul görmeyecek, kimse anlamayacak anlamak istemeyecek bu nedenle ısrarla kullanmak zorundayız şeklinde tezahür ediyor.

Ahlak’ın mekânsal sorunu coğrafyanın kendisinden ziyade kültürün mekânsal değişimi ile alakalı. Hırsız her yerde hırsız, vefasız her yerde vefasız olur, kültürün deforme olması halinde ahlaksız olmak kabul edilebilir ve hatta onurlandırılabilir bir eylem haline geliyor. Zaman gelir “söz senettir anlamını yitirir, söz asla hiçbir şey değildir” anlamına dönüşür. “Yazılı olmadıkça babana bile güvenme…” Daha ne kadar ürkütücü sözcükler varsa meşrulaşır.

Bu durumun sınıfsal ayrım ile tanımlamak doğru olmayacaktır. Çünkü bağlı olunan sınıftan ziyade bireyin öz denetim yoksunluğu buna neden olacaktır.  Hangi sınıfa ait olursanız olun bu sizi ahlaklı veya ahlaksız olarak tanımlanmanıza neden olmaz, öyle ki sıradan biri olmanız bağlı bulunan sınıfın kendisi ile de tanımlanmaz.

Asalet, sınıfsal yeriniz veya statünüz ile akalı değildir. Dürüstlük taslayan insanlar, kusurlarını başkalarından ve kendilerinden gizleyenlerdir, gerçek dürüst insanlarsa bu kusurlarını iyi bilen ve itiraf edenlerdir.  Yakın zamanda yaşadığım bir olayı burada söylemek durumundayım. Aracımız arızalanmış ve epeyce yüklü bir tutar ile ancak sorunun giderilebileceği söylenmişti. Hiç şüphe yoktu ki bu meblağı ödemek zorundaydım.  Ancak Bernard Shaw söylediği çok güzel bir söz var ki tam da benim durumuma uymuştu.  “Dürüst insan her zaman gerçeği söyler, akıllı insan ise yalnız zamanında”. Oysa genç bir tamirci bu kadar meblağ ödemeden kontrolü yaparak sorunu ödenmesi gereken tutardan en az 1 /30 daha az ödeyerek çözmüştü. Peki bu kişi bu meblağı bana ötede bilir miydi? Yani o yüksek meblağı. Ve diğer meslektaşı neden yüksek bir meblağ tanımladı?

 İşte o zaman şu soru geliyor insanın aklına. “Neden insanlar aç iken hırsızlık yaptığını değil, neden aç iken hırsızlık yapmadığını sormalıyız” kendimize.  Bu genç insanı diğer meslektaşında farklı kılan onun vicdanı ve mesleki değerleriydi. Onu buna iten şey ahllah korkusu değil, allah’a olan mahcubiyet ve sevgi. Sevgi mi? O de nerden çıktı diyenler olabilir. İşte şu yüzden;

Uzunca bir aradan sonra İsviçre doğumlu İngiliz yazar Alain de Botton, Statü Endişesi adlı kitabını tekrar inceleme fırsatı buldum. Bireyin toplumdaki yeri olarak ifade edilen statü, kişinin aynı zamanda dünyadaki önemi olarak da tanımlanmakta. Bu kişiler mevcut statüsünü korumak adına kendine eziyet çektirecek şekilde hırs ve maddi kazanım peşine düşecektir. Asıl mesele kazanılan yeni statüsünün korunmasıdır ki, bunun içinde ahlaki normları kendine uydurma ve onlara akla uydurma davranışları baş gösterecektir. Başarısız olma korkusu, bunun sonucunda güç kaybetme, itibarsızlık endişesi ahlaki değerleri akli olarak meşru görmeye itecektir.  Bu kişiler hiç şüphesiz gücün otoritesi ile kendine kimlik inşa ettiği için hayatında yer bulmuş bireyleri de göz ardı edecek tutumlara da girebilir. Yani güç kazandıracak bireyler, o kişilere gösterilen tutumlar salt öz benliğe ait değil tamamen statü endişesini içinde barındıracaktır. Bu kişiler sade değil ama sıradan olacaklardır.  

Yazar kitabında bireylerin statü endişesi duymasının ilk nedenini sevgisizliğe bağlamıştır. Herkesin hayalini kurduğu yüksek statüye ulaşmanın yollarının para, ün ve itibardan geçtiği düşünülür.   Özgüven ve başkalarından takdir almak mutluluk getirir. Statü endişesinin ikinci sebebi Botton’a göre snopluktur. Yüksek statü sahibi olmayan kişiler için kullanılan bu sözcük, sonradan yüksek statünün yokluğundan rahatsız olanları niteleyen bir sözcük haline gelmiştir. Günümüzde ise bir kişinin, bir nesnenin ya da bir ortamın diğerinden kesinlikle daha iyi olduğunu iddia eden kişilere snop denmektedir. Botton’un vurgulamaya çalıştığı şey snopların insani değerler konusunda da ayrımcılık yapmalarıdır. Statüye göre davranışlarını belirleyen snoplar, kişilerin özgüvenlerini arttırabilir ya da düşürebilir.    Sınır; kişinin arkadaşları, ailesi, komşuları ve düşmanları tarafından belirlenir. Çünkü başkalarının heyecan verici işleri ve yaşadıkları hayat, kıyaslamaya giren kişileri üzer.      

Kısaca, insanların mensubu olduğu topluluk, sınıfsal kaygıları gözeterek kendilerine daha elitist bir düzen yaratmaları onların ahlak tanımında en avantajlı veya hatırı sayılır bir kıymete sokmaz. Mesele insanın vicdanı ile örülmüş bir ahlak düzendir. Bu vicdan, bireyi birilerine zarar verme eyleminden uzak tutan en kıymetli varoluşsal değerdir.

ON MORALITY AND MEDIOCRITY...

Dear friends, my articles in the chat diaries are mainly devoted to legislative issues, followed by articles with social and social content.   Please accept that I am spoilt to bury my own experiences in these articles. Mevlana has a very famous quote that everyone says "yes, it is really true" when they read it: "I have seen many people with no clothes on, I have seen many clothes with no people in them."  The concept of morality has two children, negative and positive.

Immoral and moral...

The meaning of the concept of morality in the Turkish Language Institution is "The forms and rules of behaviour and rules that people in a society have to abide by; actöre, righttöre".  In fact, the essence of the definition has become controversial in today's conditions.  If the rules that people in a society have to abide by do not include honesty, loyalty, faithfulness, trust and many other positive adjectives, for example, the liar's candle continues not until the end of time but for life, it is foolish to rely on the word... If meaningful words such as this have begun to take place, the definition of morality of a society that lives according to these words and is accepted will also become open to discussion.

Today's harsh capitalist order, not only with its presence in the economy but also in social life, has come to expect individuals to fulfil the brutal homework it assigns to them. Just like the words of Murathan Mungan,

You know how everyone's friends

You know, when the games were going on.

No one has betrayed us

When we've never cheated anyone

You know, we've never sulked with anyone.

You know, when no-one's ever died

It used to be, it used to be a long time ago.

It has become so. Deception, betrayal, forgetting the favours done, loyalty and loyalty becoming meaningless have become values that have become ordinary and accepted by everyone. When and how this change took place is a mystery.  In my opinion, the main cause of the change is this harsh capitalist structure and the increase in the number of individuals who accept it as absolute power. The act of gaining power has become even stronger with the slogan that all means are permissible.  In this context, I do not ignore the time-dependent change in the concept of morality. Artificial words that are constantly repeated in everyone's language almost manifest as if they are not used, they will not be accepted, no one will understand, no one will want to understand, so we have to use them insistently.

The spatial problem of morality is related to the spatial change of culture rather than the geography itself. A thief becomes a thief everywhere, a disloyal person becomes disloyal everywhere, and if the culture is deformed, being immoral becomes an acceptable and even honourable action. There comes a time when "a promise is a deed" loses its meaning and turns into "a promise is never nothing". "Do not trust even your father unless it is in writing..." More frightening words are legitimised.

It would not be correct to define this situation with class distinction. Because the individual's lack of self-control rather than the class to which one belongs will cause this.  No matter which class you belong to, this does not cause you to be defined as moral or immoral, so that being an ordinary person is not defined by the class to which you belong.

Nobility is not related to your class position or status. People who pretend to be honest are those who hide their faults from others and from themselves, while truly honest people are those who know and admit their faults.  I have to tell you about a recent incident in which our car broke down and we were told that the problem could only be fixed for a considerable sum of money. There was no doubt that I had to pay this amount. However, Bernard Shaw had a very nice saying that suited my situation exactly.  "An honest man always tells the truth, a wise man only in time". However, a young mechanic had solved the problem by checking the problem without paying such a sum, paying at least 1/30 less than the amount due. And would this person have known this amount to me? I mean that high amount. And why did the other colleague define a high amount?

 That's when the question comes to mind. "We should not ask ourselves why people steal when they are hungry, but why they do not steal when they are hungry".  What made this young person different from his colleague was his conscience and professional values. What pushed him to do this was not fear of God, but embarrassment and love for God. Love? You may say, "Where did that come from? Here's why;

After a long break, I had the opportunity to re-examine the Swiss-born British writer Alain de Botton's book, Status Anxiety. Status, which is expressed as the place of the individual in society, is also defined as the importance of the person in the world. These people will pursue ambition and material gain in a way that will torment themselves in order to maintain their current status. The main issue is the protection of the new status gained, which will lead to behaviours of conforming moral norms to oneself and rationalising them. The fear of failure, the consequent loss of power, and the fear of being discredited will push them to rationally legitimise moral values.  Undoubtedly, these individuals may also engage in attitudes that will ignore the individuals who have found a place in their lives as they build an identity for themselves with the authority of power. In other words, the individuals who will gain power, the attitudes shown to those people will not only belong to the self, but will completely contain the concern of status. These individuals will not be simple but ordinary. 

In his book, the author attributes the first reason why individuals feel status anxiety to lack of love. It is thought that the ways to reach the high status that everyone dreams of are through money, fame and reputation.   Self-confidence and appreciation from others bring happiness. The second reason for status anxiety is snobbery according to Botton. This word, which was used for people who did not have high status, later became a word that characterises those who are disturbed by the absence of high status. Today, people who claim that a person, an object or an environment is definitely better than another are called snobs. What Botton tries to emphasise is that snobs also discriminate in terms of human values. Snobs, who determine their behaviour according to status, can increase or decrease people's self-confidence.    The boundary is set by one's friends, family, neighbours and enemies. Because the exciting jobs and lives of others upset those who are compared.     

In short, the fact that people create a more elitist order for themselves by considering the community to which they belong and their class concerns does not make them the most advantageous or considerable in the definition of morality. The issue is a moral order woven with human conscience. This conscience is the most valuable existential value that keeps the individual away from harming others.